Czy w miejscu po synagodze na Wirku stanie pamiątkowa tablica? Sprawa utknęła w MSWiA

Mija 120 lat od powstania, jedynej w mieście, synagogi na Wirku. Do 1939 roku stała ona przy ul. Kupieckiej. Dziś są plany, by przypomnieć o tym miejscu poprzez ustawienie tablicy pamiątkowej. W sprawę zaangażowani są mieszkańcy naszego miasta, katowicka Gmina Wyznań Żydowskich, a także Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji.

- Mieszkałem w jednym budynku z rodziną żydowską - to było małżeństwo z dwójką dzieci. Pamiętam ich do dziś - wspomina Franciszek Bukal, mieszkaniec Rudy Śląskiej, który od lat stara się o upamiętnienie miejsca po synagodze.

Pan Franciszek pisał w tej sprawie do władz naszego miasta. Gdy te nie podjęły tematu, rudzianin zwrócił się do Gminy Wyznań Żydowskich w Katowicach. Ta złożyła wniosek do Komisji Regulacyjnej Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji. Dotyczył on przeniesienia własności nieruchomości przy ul. Kupieckiej lub ich części, ze wskazaniem, że to właśnie na nich znajdowała się synagoga spalona w czasie wojny.

- Odbyło się kilka rozpraw. Sprawa nie została jeszcze zakończona - zaznacza Bożena Wawrzyniak, dyrektorka GWŻ.

Z kolei Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji tłumaczy, że procedura jest długotrwała, bo konieczne jest zebranie formalnych dowodów na istnienie synagogi, w tym ustalenia jej dokładnego usytuowania, na podstawie archiwalnych dokumentów. Później pozostaje wycena nieruchomości przez rzeczoznawców majątkowych.

- Powyższe czynności wymagają przedstawienia stanowiska wszystkich uczestników postępowania oraz zgłoszenia wszelkich możliwych dowodów - podkreśla Małgorzata Woźniak, rzecznik prasowy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

Ponadto, jak dowiadujemy się w MSWiA: Termin rozprawy w sprawie został wyznaczony na 12 października br.

Jednak samo uregulowanie sprawy gruntów nie wystarczy. Potrzeba jeszcze pieniędzy na utworzenie tablicy. Pomoże miasto?

- Jeżeli pojawi się taka propozycja to rozważymy taką możliwość - zapowiada Adam Nowak, rzecznik prasowy UM.

Z Henrykiem Mercikiem, chorzowskim konserwatorem zabytków, rozmawia Joanna Oreł

Synagoga na Wirku była jedyną w Rudzie Śląskiej. Czym się wyróżniała?

Jeżeli chodzi o architekturę, to większość synagog była budowana według jednego konceptu. Niemniej jednak, ta na Wirku była o tyle charakterystyczna, że dominowała w krajobrazie dzielnicy. Zarazem za sprawą synagogi, na Wirku zbiegały się w 3 kultury wyznaniowe: katolicka, ewangelicka oraz żydowska.

Jak upamiętnić miejsce po synagodze na Wirku?

Pomysł z tablicą jest oczywiście jak najbardziej na miejscu, ale myślę, że ponadto można też pomyśleć np. o gablocie ze zdjęciami dawnej synagogi.

A jak jest w przypadku innych synagog na Śląsku?

W Katowicach, w miejscu, gdzie stała synagoga, jest tablica. W Chorzowie, gdzie jestem konserwatorem zabytków, niestety jeszcze nie ma takich planów.